Piraci w świecie grecko-rzymskim

Układ najważniejszych rozdziałów jest zasadniczo chronologiczny. Zaczynam od prześledzenia początków użycia określeń pirata i piractwa w archaicznym okresie greckiej historii (od około 800 roku do roku 500 przed Chrystusem) w rozdziale 2, skupiając się na świecie opisanym w eposach Homera oraz na rozwoju greckich polejs we wschodniej i zachodniej części Morza Śródziemnego. Wiele materiału źródłowego omawianego w pozostałej części tego rozdziału pochodzi z pism słynnych ateńskich historyków i mówców, działających w wiekach V i IV, przede wszystkim Herodota, Tukidydesa, Ksenofonta i Demostenesa. Zaczerpnięte z ich dzieł dowody uzupełniają inne źródła pisane, z których nie wszystkie pochodzą z okresu klasycznego (od około 500 roku do roku 323 przed Chrystusem), oraz inskrypcje, zapewniające ważne informacje źródłowe o piractwie od połowy V wieku przed Chrystusem.

Rozdział 3 rozpoczyna badanie starożytnego piractwa w okresie często uważanym za jego złoty wiek, czyli w epoce hellenistycznej (mniej więcej od roku 323 do 31 roku przed Chrystusem). W tej części książki nie starałem się tak bardzo trzymać chronologicznego porządku, przede wszystkim z tego powodu, że brakuje wiarygodnych źródeł pisanych dotyczących znacznej części III wieku przed Chrystusem, aż do lat dwudziestych III wieku, kiedy Historie Polibiusza w sporej mierze rozjaśniły, choć obraz wyłaniający się z tego opisu jest bardzo złożony, okres rozwoju Rzymu i upadku królestw hellenistycznych we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Mowa w tym rozdziale o działaniach Etolów, Ilirów i Kreteńczyków, którzy powszechnie byli znani jako piraci w III wieku przed Chrystusem. W tym i następnym rozdziale, poświęconym piractwu w wiekach II i I przed Chrystusem omawiam liczne inskrypcje. Szczególną uwagę poświęcam tam Cylicyjczykom i historii rzymskich działań mających na celu stłumienie piractwa pod koniec okresu republiki (133-31 przed Chrystusem). Kulminacja tego wątku następuje w rozdziale piątym, gdzie przedstawiona została nowa interpretacja słynnej kampanii przeciw piratom prowadzonej przez Pompejusza Wielkiego w roku 67 przed Chrystusem. Fundamentalnym elementem tego rozdziału jest analiza wypowiedzi Cycerona o piractwie w kilku jego dziełach.

W rozdziale szóstym oceniam powodzenie akcji Pompejusza i omawiam istotę piractwa w czasach pryncypatu rzymskiego (od roku 31 przed Chrystusem do roku 284 po Chrystusie). W rozdziale tym mowa o rozleglejszym obszarze, gdyż wykraczamy poza basen Morza Śródziemnego, by dotrzeć do krańców Imperium Rzymskiego. Wychodzę z założenia, że okres pokoju powszechnego (pax Romana) miał wielki wpływ na ocenę piractwa w wielu antycznych źródłach napisanych w tym czasie lub później. Dotyczy to szczególnie Geografii Strabona, dzieła omawianego w tym rozdziale dość szczegółowo wraz z kilkoma innymi pismami. Zasadnicza część książki zostaje zamknięta w rozdziale siódmym, w którym omawiam piractwo w świecie greckim i rzymskim w późnej starożytności (od roku 284 po Chrystusie do mniej więcej roku 700), kończąc na przybyciu muzułmanów na ziemie leżące nad Morzem Śródziemnym w VII wieku. W rozdziale ósmym pokrótce przedstawiam pewne ogólne wnioski wyciągnięte na podstawie analiz i interpretacji dokonanych w poprzednich rozdziałach.